Gospodarka centralnie planowana
Gospodarka centralnie planowana to system gospodarczy, w którym pojedynczy organ, taki jak rząd, podejmuje decyzje gospodarcze dotyczące wytwarzania i dystrybucji produktów. Gospodarki centralnie planowane są odwrotnością gospodarek rynkowych, w których takie decyzje są tradycyjnie podejmowane przez przedsiębiorstwa i konsumentów, a nie przez władze centralne. Jest przeciwieństwem doktryny niewidzialnej ręki.
Centralnie planowane mandaty ekonomiczne związane z produkcją towarów i usług są często wykonywane przez przedsiębiorstwa państwowe, które są rządowymi podmiotami prawnymi, które prowadzą działalność handlową w imieniu rządu. W gospodarkach centralnie planowanych, które czasami są nazywane „gospodarkami dowodzenia”, wszystkie ceny są kontrolowane przez biurokratów.
Kluczowe dania na wynos
- W gospodarce centralnie planowanej ważne decyzje gospodarcze są podejmowane przez jeden organ centralny.
- Gospodarki centralnie planowane kontrastują z gospodarkami rynkowymi, w których znaczna liczba indywidualnych konsumentów i prywatnych firm poszukujących zysku prowadzi większość lub całość gospodarki.
- Gospodarki centralnie planowane zostały ostro skrytykowane przez ekonomistów jako cierpiące z powodu różnych problemów gospodarczych związanych ze słabymi zachętami, ograniczeniami informacyjnymi i nieefektywnością.
Gospodarka centralnie planowana
Zrozumienie centralnie planowanych gospodarek
Najbardziej rozwinięte narody mają mieszane gospodarki, które łączą aspekty centralnego planowania z systemami wolnego rynku promowanymi przez ekonomistów klasycznych i neoklasycznych. Większość z tych systemów silnie przechyla się w kierunku wolnych rynków, na których rządy interweniują jedynie w celu wdrożenia niektórych zabezpieczeń handlowych i koordynacji niektórych usług publicznych.
Teoria planowania centralnego
Zwolennicy gospodarki centralnie planowanej uważają, że władze centralne mogą lepiej realizować cele społeczne i krajowe, skuteczniej zajmując się egalitaryzmem, ekologią, antykorupcją, antykonsumpcją i innymi kwestiami. Ci zwolennicy uważają, że państwo może ustalać ceny towarów, określać liczbę wyprodukowanych przedmiotów oraz podejmować decyzje dotyczące pracy i zasobów, niekoniecznie czekając na kapitał inwestycyjny sektora prywatnego.
Osoby nieposiadające centralnego planowania gospodarczego uważają, że jednostki centralne nie mają wystarczającej przepustowości, aby gromadzić i analizować dane finansowe wymagane do dokonania poważnych ustaleń ekonomicznych. Ponadto twierdzą, że centralne planowanie gospodarcze jest zgodne z systemami socjalistycznymi i komunistycznymi, które tradycyjnie prowadzą do nieefektywności i utraty zagregowanej użyteczności.
Gospodarki wolnorynkowe opierają się na założeniu, że ludzie dążą do maksymalizacji osobistej użyteczności finansowej i że firmy starają się generować maksymalne możliwe zyski. Innymi słowy: wszyscy uczestnicy gospodarki działają w swoim najlepszym interesie, biorąc pod uwagę konsumpcję, inwestycje i opcje produkcji, przed którymi stają. W konsekwencji nieodłączny impuls do sukcesu zapewnia, że równowaga ceny i ilości jest zachowana, a użyteczność jest zmaksymalizowana.
Problemy z centralnie planowanymi gospodarkami
Centralnie planowany model gospodarczy ma dość krytyki. Na przykład niektórzy uważają, że rządy są zbyt słabo wyposażone, aby skutecznie reagować na nadwyżki lub niedobory. Inni uważają, że korupcja rządowa znacznie przewyższa korupcję na wolnym rynku lub gospodarkach mieszanych. Wreszcie istnieje silne poczucie, że gospodarki centralnie planowane są powiązane z represjami politycznymi, ponieważ konsumenci rządzeni żelazną pięścią nie są tak naprawdę wolni, aby dokonywać własnych wyborów.
Przykłady centralnie planowanych gospodarek
Systemy komunistyczne i socjalistyczne są najbardziej godnymi uwagi przykładami, w których rządy kontrolują aspekty produkcji gospodarczej. Planowanie centralne jest często kojarzone z teorią marksistowsko-leninowską oraz z byłym Związkiem Radzieckim, Chinami, Wietnamem i Kubą. Chociaż wyniki gospodarcze tych państw były zróżnicowane, generalnie podążały za krajami kapitalistycznymi pod względem wzrostu.
[Ważne: Podczas gdy większość centralnie planowanych gospodarek była historycznie administrowana w państwach autorytarnych, uczestnictwo w takim paradygmacie ekonomicznym teoretycznie może być planowane.
Porównaj rachunki inwestycyjne Nazwa dostawcy Opis Ujawnienie reklamodawcy × Oferty przedstawione w tej tabeli pochodzą od partnerstw, od których Investopedia otrzymuje wynagrodzenie.