Dlaczego ZSRR załamał się ekonomicznie

Przez większą część ^XX wieku Związek Radziecki rywalizował ze Stanami Zjednoczonymi pod względem siły politycznej, militarnej i gospodarczej. Podczas gdy centralna gospodarka dowodzenia Związku Radzieckiego była diametralnie przeciwna rynkowemu liberalizmowi narodów zachodnich, szybki rozwój gospodarczy, który Sowieci odnotowali w połowie dziesięcioleci stulecia, sprawił, że ich system wydawał się realną ekonomiczną alternatywą.

Ale po tym, jak wzrost zaczął się zmniejszać i wprowadzono różne reformy w celu ożywienia zastagnującej gospodarki, Związek Radziecki ostatecznie upadł, wraz z obietnicą alternatywy dla zachodniego kapitalizmu. Tam, gdzie scentralizowane planowanie gospodarcze pomogło pobudzić jego wzrost w połowie stulecia, fragmentaryczne reformy Związku Radzieckiego mające na celu decentralizację władzy ekonomicznej ostatecznie osłabiły jego gospodarkę.

Początki radzieckiej gospodarki dowodzenia

W 1917 r. Car rosyjski został obalony przez grupy rewolucjonistów, w tym bolszewików, którzy walczyli i wygrali kolejną wojnę domową, tworząc państwo socjalistyczne w granicach byłego imperium rosyjskiego. Pięć lat później powstał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), skupiający konfederację państw pod rządami partii komunistycznej. Począwszy od 1924 r., Wraz z dojściem do władzy Józefa Stalina, gospodarka dowodzenia, charakteryzująca się totalitarną kontrolą nad życiem politycznym, społecznym i gospodarczym, określałaby Związek Radziecki przez większość pozostałego ^XX wieku.

Sowiecka gospodarka dowodzenia koordynowała działalność gospodarczą poprzez wydawanie dyrektyw, ustalanie celów społecznych i gospodarczych oraz ustanawianie przepisów. Radzieccy przywódcy zdecydowali o nadrzędnych celach społecznych i gospodarczych. Aby osiągnąć te cele, przedstawiciele Partii Komunistycznej przejęli kontrolę nad wszystkimi działaniami społecznymi i gospodarczymi kraju.

Partia Komunistyczna legitymizowała swoją kontrolę, twierdząc, że ma wiedzę, aby kierować społeczeństwem, które rywalizuje i wyprzedza każdą gospodarkę rynkową na Zachodzie. Urzędnicy zarządzali znaczną ilością informacji niezbędnych do scentralizowania planowania zarówno produkcji, jak i dystrybucji. Ustanowiono struktury hierarchiczne na wszystkich poziomach działalności gospodarczej, przy czym przełożeni mają absolutną kontrolę nad normami i parametrami zadań planistycznych, a także ustanawiają regularne oceny wyników i nagrody. (Aby przeczytać więcej, zobacz: Jaka jest różnica między gospodarką rynkową a ekonomią dowodzenia? )

Początkowy okres szybkiego wzrostu

Początkowo Związek Radziecki doświadczył szybkiego wzrostu gospodarczego. Podczas gdy brak otwartych rynków dostarczających sygnałów cenowych i zachęt do bezpośredniej działalności gospodarczej doprowadził do marnotrawstwa i nieefektywności ekonomicznej, gospodarka radziecka odnotowała szacunkowe średnie roczne tempo wzrostu produktu narodowego brutto (PNB) w wysokości 5, 8% w latach 1928–1940, 5, 7% w porównaniu z 1950–1960 i 5, 2% od 1960 do 1970. (Nastąpił spadek do 2, 2% stawki w latach 1940–1950).

Imponująca wydajność wynikała w dużej mierze z faktu, że jako słabo rozwinięta gospodarka Związek Radziecki mógł przyjąć zachodnią technologię, jednocześnie zmuszając zasoby do wdrożenia i wykorzystania takiej technologii. Intensywne skoncentrowanie się na industrializacji i urbanizacji kosztem osobistej konsumpcji dało Związkowi Radzieckiemu okres szybkiej modernizacji. Jednak gdy kraj zaczął doganiać Zachód, jego zdolność do pożyczania coraz to nowszych technologii, a także związane z nim efekty produktywności wkrótce się zmniejszyły.

Spowolnienie wzrostu i początek reform

Radziecka gospodarka stawała się coraz bardziej złożona, gdy zaczęły im brakować modeli rozwojowych do naśladowania. Przy średnim spowolnieniu wzrostu PKB do 3, 7% w latach 1970–1975, a następnie do 2, 6% w latach 1975– 1980, stagnacja gospodarki dowodzenia stała się oczywista dla przywódców radzieckich.

Sowieci byli świadomi od lat 50. XX wieku tak długofalowych problemów, jak niewydolność gospodarki dowodzenia, oraz tego, jak przyjęcie wiedzy i technologii gospodarek rozwiniętych może odbyć się kosztem wspierania innowacyjnej gospodarki krajowej. Reformy fragmentaryczne, takie jak reformy w Sowieckhozie, przeprowadzone przez Nikitę Chruszczowa pod koniec lat 50. XX wieku, podjęły próbę rozpoczęcia decentralizacji kontroli ekonomicznej, umożliwiając „drugiej gospodarce” radzenie sobie z rosnącą złożonością spraw gospodarczych.

Reformy te jednak rozerwały korzenie instytucji gospodarki dowodzenia, a Chruszczow został zmuszony do „ponownej reformy” z powrotem do scentralizowanej kontroli i koordynacji na początku lat sześćdziesiątych. Jednak wraz ze spadkiem wzrostu gospodarczego i coraz bardziej widocznymi nieefektywnościami, na początku lat 70. ponownie wprowadzono częściowe reformy, aby umożliwić bardziej zdecentralizowane interakcje na rynku. Kwestią przywództwa radzieckiego było stworzenie bardziej liberalnego systemu rynkowego w społeczeństwie, którego podstawowe fundamenty charakteryzowały się scentralizowaną kontrolą.

Pierestrojka i upadek

Te wczesne reformy nie ożywiły coraz bardziej stagnującej się gospodarki radzieckiej, a wzrost wydajności spadł poniżej zera na początku lat 80. Ciągłe słabe wyniki gospodarcze doprowadziły do ​​bardziej radykalnego zestawu reform pod przewodnictwem Michaiła Gorbaczowa. Starając się utrzymać ideały socjalistyczne i centralną kontrolę nad głównymi celami społecznymi, Gorbaczow dążył do zdecentralizowania działalności gospodarczej i otwarcia gospodarki na handel zagraniczny.

Restrukturyzacja, zwana pierestrojką, zachęcała do indywidualnych zachęt prywatnych, tworząc większą otwartość. Pierestrojka sprzeciwiała się wcześniej hierarchicznemu charakterowi gospodarki dowodzenia. Ale większy dostęp do informacji pomógł podsycić krytykę sowieckiej kontroli, nie tylko gospodarki, ale także życia społecznego. Kiedy przywódcy radzieccy złagodzili kontrolę, aby uratować słabnący system gospodarczy, pomogli stworzyć warunki, które doprowadzą do rozpadu kraju.

Chociaż pieriestrojka początkowo wydawała się sukcesem, ponieważ firmy radzieckie korzystały z nowych swobód i nowych możliwości inwestycyjnych, optymizm wkrótce wygasł. Poważny skurcz gospodarczy charakteryzował się na przełomie lat 80. i 90., które miały być ostatnimi latami ZSRR.

Radzieccy przywódcy nie mieli już siły interweniować w obliczu narastającego chaosu gospodarczego. Nowo umocnieni lokalni przywódcy domagali się większej autonomii od władzy centralnej, wstrząsając fundamentami gospodarki dowodzenia, podczas gdy bardziej zlokalizowane tożsamości kulturowe i priorytety miały pierwszeństwo przed problemami krajowymi. Z gospodarką i polityczną jednością w strzępach Związek Radziecki rozpadł się pod koniec 1991 r., Rozpadając się na piętnaście odrębnych państw. (Aby przeczytać więcej, zobacz: Plusy i minusy gospodarki kapitalistycznej a socjalistycznej ).

Dolna linia

Wczesną siłą radzieckiej gospodarki dowodzenia była jej zdolność do szybkiego mobilizowania zasobów i kierowania ich w produktywne działania, które naśladowały działania gospodarek rozwiniętych. Jednak przyjmując istniejące technologie zamiast opracowywać własne, Związek Radziecki nie sprzyjał rodzajowi środowiska, które prowadzi do dalszych innowacji technologicznych.

Po okresie doganiania z towarzyszącymi wysokimi stopami wzrostu gospodarka dowodzenia zaczęła stagnować w latach siedemdziesiątych. W tym momencie ujawniły się wady i nieefektywności systemu sowieckiego. Zamiast ratować gospodarkę, różne fragmentaryczne reformy podważają jedynie podstawowe instytucje gospodarki. Radykalna liberalizacja gospodarcza Gorbaczowa była ostatnim gwoździem do trumny, a zlokalizowane interesy wkrótce rozwikłały strukturę systemu opartego na scentralizowanej kontroli.