Socjalizm
Socjalizm jest populistycznym systemem gospodarczym i politycznym opartym na publicznej własności (zwanej także zbiorową lub wspólną własnością) środków produkcji. Środki te obejmują maszyny, narzędzia i fabryki wykorzystywane do produkcji towarów, które mają bezpośrednio zaspokoić ludzkie potrzeby. Komunizm i socjalizm to ogólne terminy odnoszące się do dwóch lewicowych szkół myśli ekonomicznej; oba sprzeciwiają się kapitalizmowi, ale socjalizm wyprzedza „Manifest komunistyczny”, broszurę z 1848 roku autorstwa Karola Marksa i Friedricha Engelsa, o kilka dekad.
W systemie czysto socjalistycznym wszystkie legalne decyzje dotyczące produkcji i dystrybucji są podejmowane przez rząd, a jednostki polegają na państwie we wszystkim, od żywności po opiekę zdrowotną. Rząd określa poziom produkcji i ceny tych towarów i usług.
Socjaliści twierdzą, że współwłasność zasobów i centralne planowanie zapewniają bardziej równomierny podział towarów i usług oraz bardziej sprawiedliwe społeczeństwo.
1:43Czym jest socjalizm?
Wyjaśnienie socjalizmu
Wspólna własność w socjalizmie może kształtować się poprzez rządy technokratyczne, oligarchiczne, totalitarne, demokratyczne, a nawet dobrowolne. Wybitnymi historycznymi przykładami krajów socjalistycznych są były Związek Radziecki i nazistowskie Niemcy. Współczesne przykłady obejmują Kubę, Wenezuelę i Chiny.
Ze względu na praktyczne wyzwania i słabe osiągnięcia socjalizm jest czasami określany jako system utopijny lub „post-niedobór”, chociaż współcześni zwolennicy uważają, że mógłby on działać, gdyby został właściwie wdrożony. Twierdzą, że socjalizm tworzy równość i zapewnia bezpieczeństwo - wartość pracownika wynika z ilości czasu, który on lub ona pracuje, a nie z wartości tego, co produkuje - podczas gdy kapitalizm wykorzystuje pracowników na korzyść bogatych.
Ideały socjalistyczne obejmują produkcję na użytek, a nie dla zysku; sprawiedliwy podział bogactwa i zasobów materialnych między wszystkich ludzi; koniec konkurencyjnych zakupów i sprzedaży na rynku; oraz bezpłatny dostęp do towarów i usług. Lub, jak to opisuje stare slogan socjalistyczny, „od każdego według umiejętności, do każdego według potrzeby”.
Geneza socjalizmu
Socjalizm rozwinął się w opozycji do ekscesów i nadużyć liberalnego indywidualizmu i kapitalizmu. We wczesnych gospodarkach kapitalistycznych pod koniec XVIII i XIX wieku kraje Europy Zachodniej odnotowały szybki wzrost produkcji przemysłowej i złożony wzrost gospodarczy. Niektóre osoby i rodziny szybko stały się bogate, podczas gdy inne pogrążyły się w ubóstwie, powodując nierówność dochodów i inne problemy społeczne.
Najsłynniejszymi myślicielami wczesnego socjalizmu byli Robert Owen, Henri de Saint-Simon, Karl Marks i Vladimir Lenin. To przede wszystkim Lenin przedstawił idee wcześniejszych socjalistów i pomógł wprowadzić plan socjalistyczny na poziom narodowy po rewolucji bolszewickiej w 1917 r. W Rosji.
Po niepowodzeniu centralnego planowania socjalistycznego w Związku Radzieckim i maoistycznych Chinach w XX wieku wielu współczesnych socjalistów dostosowało się do wysokiego systemu regulacyjnego i redystrybucyjnego, czasami określanego jako socjalizm rynkowy lub socjalizm demokratyczny.
Socjalizm kontra kapitalizm
Gospodarki kapitalistyczne (znane również jako gospodarki wolnorynkowe lub rynkowe) i gospodarki socjalistyczne różnią się logicznymi podstawami, stwierdzonymi lub dorozumianymi celami i strukturami własności i produkcji. Socjaliści i ekonomiści wolnorynkowi zwykle zgadzają się co do podstawowej ekonomii - na przykład ram podaży i popytu - nie zgadzając się co do jej właściwej adaptacji. Kilka pytań filozoficznych leży również u podstaw debaty między socjalizmem a kapitalizmem: jaka jest rola rządu? Co stanowi prawo człowieka? Jakie role powinna odgrywać równość i sprawiedliwość w społeczeństwie?
Funkcjonalnie socjalizm i kapitalizm wolnorynkowy można podzielić na prawa własności i kontrolę produkcji. W kapitalistycznej gospodarce osoby prywatne i przedsiębiorstwa posiadają środki produkcji i prawo do czerpania z nich korzyści; prawa własności prywatnej są traktowane bardzo poważnie i dotyczą prawie wszystkiego. W gospodarce socjalistycznej rząd jest właścicielem i kontroluje środki produkcji; własność osobista jest czasami dozwolona, ale tylko w postaci dóbr konsumpcyjnych.
W gospodarce socjalistycznej urzędnicy publiczni kontrolują producentów, konsumentów, oszczędzających, kredytobiorców i inwestorów, przejmując i regulując handel, przepływ kapitału i innych zasobów. W gospodarce wolnorynkowej handel odbywa się na zasadzie dobrowolności lub braku regulacji.
Gospodarki rynkowe polegają na oddzielnych działaniach samookreślających się jednostek w celu określenia produkcji, dystrybucji i konsumpcji. Decyzje o tym, co, kiedy i jak produkować, podejmowane są prywatnie i koordynowane przez spontanicznie opracowany system cen, a ceny są określane przez prawa podaży i popytu. Zwolennicy twierdzą, że swobodnie zmieniające się ceny rynkowe kierują zasoby w kierunku ich najbardziej wydajnych celów. Zyski są zachęcane i napędzają przyszłą produkcję.
Gospodarki socjalistyczne polegają na rządach lub spółdzielniach pracowniczych w celu napędzania produkcji i dystrybucji. Konsumpcja jest regulowana, ale nadal pozostaje częściowo w gestii osób fizycznych. Państwo określa, w jaki sposób wykorzystywane są główne zasoby i opodatkowuje bogactwo w celu działań redystrybucyjnych. Socjalistyczni myśliciele ekonomiczni uważają wiele prywatnych działań gospodarczych za nieracjonalne, takie jak arbitraż lub dźwignia, ponieważ nie powodują natychmiastowej konsumpcji ani „użytkowania”.
Kości niezgody
Istnieje wiele punktów spornych między tymi dwoma systemami. Socjaliści uważają kapitalizm i wolny rynek za niesprawiedliwe i być może niezrównoważone. Na przykład większość socjalistów twierdzi, że kapitalizm rynkowy nie jest w stanie zapewnić wystarczających środków utrzymania niższym klasom. Twierdzą, że chciwi właściciele tłumią płace i starają się zachować zyski dla siebie.
Zwolennicy kapitalizmu rynkowego sprzeciwiają się, że gospodarki socjalistyczne nie są w stanie efektywnie alokować ograniczonych zasobów bez rzeczywistych cen rynkowych. Twierdzą, że wynikające z nich niedobory, nadwyżki i korupcja polityczna doprowadzą do wzrostu ubóstwa, a nie mniej. Ogólnie rzecz biorąc, mówią, że socjalizm jest niepraktyczny i nieefektywny, szczególnie dotknięty dwoma głównymi wyzwaniami.
Pierwsze wyzwanie, powszechnie zwane „problemem motywacyjnym”, mówi, że nikt nie chce być pracownikiem sanitarnym ani myć okien wieżowca. Oznacza to, że socjalistyczni planiści nie mogą zachęcać robotników do przyjmowania niebezpiecznych lub niewygodnych miejsc pracy bez naruszania równości wyników.
O wiele poważniejszy jest problem obliczeniowy, koncepcja wywodząca się z artykułu ekonomisty Ludwiga von Misesa z 1920 r. „Kalkulacja ekonomiczna we Wspólnocie Socjalistycznej”. Socjaliści napisali Misesa, nie są w stanie przeprowadzić żadnych prawdziwych obliczeń ekonomicznych bez mechanizmu ustalania cen. Bez dokładnych kosztów czynników nie może mieć miejsca żadna prawdziwa księgowość. Bez rynków terminowych kapitał nigdy nie będzie mógł skutecznie się reorganizować w czasie.
Czy kraj może być jednym i drugim?
Podczas gdy socjalizm i kapitalizm wydają się diametralnie przeciwne, większość dzisiejszych gospodarek kapitalistycznych ma pewne aspekty socjalistyczne. Elementy gospodarki rynkowej i gospodarki socjalistycznej można połączyć w gospodarkę mieszaną. W rzeczywistości większość współczesnych krajów działa z mieszanym systemem gospodarczym; zarówno rząd, jak i osoby prywatne wpływają na produkcję i dystrybucję.
Ekonomista i teoretyk społeczny Hans Herman Hoppe napisał, że w sprawach gospodarczych istnieją tylko dwa archetypy - socjalizm i kapitalizm - i że każdy prawdziwy system jest kombinacją tych archetypów. Jednak z powodu różnic archetypów filozofia gospodarki mieszanej stanowi nieodłączne wyzwanie i staje się niekończącym się aktem równowagi między przewidywalnym posłuszeństwem wobec państwa a nieprzewidywalnymi konsekwencjami indywidualnych zachowań.
Jak rozwijają się gospodarki mieszane
Mieszane gospodarki są wciąż stosunkowo młode, a teorie wokół nich dopiero niedawno zostały skodyfikowane. „Bogactwo narodów”, pionierski traktat gospodarczy Adama Smitha, argumentował, że rynki są spontaniczne i że państwo nie może nimi kierować ani gospodarki. Później ekonomiści, w tym John-Baptiste Say, FA Hayek, Milton Friedman i Joseph Schumpeter, rozwiną ten pomysł. Jednak w 1985 r. Teoretycy ekonomii politycznej Wolfgang Streeck i Philippe Schmitter wprowadzili termin „zarządzanie gospodarcze”, aby opisać rynki, które nie są spontaniczne, ale muszą być tworzone i utrzymywane przez instytucje. Aby realizować swoje cele, państwo musi stworzyć rynek zgodny z jego zasadami.
Historycznie gospodarki mieszane podążały dwoma rodzajami trajektorii. Pierwszy typ zakłada, że osoby prywatne mają prawo do posiadania własności, produkcji i handlu. Interwencja państwa rozwijała się stopniowo, zwykle w imię ochrony konsumentów, wspierając sektory o kluczowym znaczeniu dla dobra publicznego (w dziedzinach takich jak energia lub komunikacja) zapewniających dobrobyt lub inne aspekty sieci bezpieczeństwa społecznego. Większość zachodnich demokracji, takich jak Stany Zjednoczone, stosuje ten model.
Druga trajektoria dotyczy państw, które ewoluowały od czysto kolektywistycznych lub totalitarnych reżimów. Interesy jednostek są uważane za odległą sekundę w stosunku do interesów państwa, ale elementy kapitalizmu są przyjmowane w celu wspierania wzrostu gospodarczego. Chiny i Rosja to przykłady drugiego modelu.
Przejście od socjalizmu
Naród musi przenieść środki produkcji na przejście od socjalizmu do wolnego rynku. Proces przenoszenia funkcji i aktywów z władz centralnych na osoby prywatne jest znany jako prywatyzacja.
Prywatyzacja ma miejsce, gdy prawa własności przenoszone są z przymusowego organu publicznego na podmiot prywatny, bez względu na to, czy jest to spółka, czy osoba fizyczna. Różne formy prywatyzacji obejmują zawieranie umów z firmami prywatnymi, udzielanie franczyzy i bezpośrednią sprzedaż aktywów rządowych lub zbycie.
W niektórych przypadkach prywatyzacja nie jest tak naprawdę prywatyzacją. Przykład: prywatne więzienia. Prywatne więzienia w Stanach Zjednoczonych, zamiast całkowicie zrzec się usługi na konkurencyjnych rynkach oraz wpływu podaży i popytu, są tak naprawdę tylko zakontraktowanym monopolem rządowym. Zakres funkcji tworzących więzienie jest w dużej mierze kontrolowany przez prawo rządowe i wykonywany przez politykę rządową. Należy pamiętać, że nie wszystkie przeniesienia kontroli rządowej powodują powstanie wolnego rynku.
Prywatyzacja gospodarki socjalistycznej
Niektóre ogólnokrajowe wysiłki prywatyzacyjne były stosunkowo łagodne, podczas gdy inne były dramatyczne. Najbardziej uderzające przykłady to dawne narody satelitarne bloku sowieckiego po rozpadzie ZSRR i modernizacji chińskiego rządu po Mao.
Proces prywatyzacji obejmuje kilka różnych rodzajów reform, z których nie wszystkie są całkowicie ekonomiczne. Przedsiębiorstwa muszą zostać zderegulowane, a ceny muszą płynąć w oparciu o względy mikroekonomiczne; Taryfy i bariery importowe / eksportowe muszą zostać usunięte; przedsiębiorstwa państwowe muszą zostać sprzedane; ograniczenia inwestycyjne muszą zostać złagodzone, a władze państwowe muszą zrezygnować z indywidualnych interesów w zakresie środków produkcji. Problemy logistyczne związane z tymi działaniami nie zostały w pełni rozwiązane, a w historii oferowano kilka różnych teorii i praktyk.
Czy transfery te powinny być stopniowe czy natychmiastowe? Jakie są skutki zszokowania gospodarki zbudowanej wokół centralnej kontroli? Czy firmy mogą być skutecznie odpolitycznione? Jak pokazują walki w Europie Wschodniej w latach 90., populacja może być bardzo trudna do dostosowania od pełnej kontroli państwa do nagle posiadania swobód politycznych i gospodarczych.
Na przykład w Rumunii krajowa agencja prywatyzacyjna została zobowiązana do prywatyzacji działalności handlowej w kontrolowany sposób. Prywatne fundusze własnościowe (POF) zostały utworzone w 1991 r. Państwowy fundusz własności, czyli SOF, otrzymał odpowiedzialność za sprzedaż 10% akcji państwowych corocznie POF, umożliwiając dostosowanie cen i rynków do nowego procesu gospodarczego. Ale początkowe wysiłki nie powiodły się, ponieważ postępy były powolne, a upolitycznienie naraziło wiele przejść. Dalszą kontrolę przekazano większej liczbie agencji rządowych, aw ciągu następnej dekady biurokracja przejęła rynek prywatny.
Niepowodzenia te wskazują na podstawowy problem stopniowych przemian: gdy podmioty polityczne kontrolują ten proces, decyzje gospodarcze są nadal podejmowane na podstawie uzasadnień nieekonomicznych. Szybkie przejście może spowodować największy początkowy szok i najbardziej początkowe przesunięcie, ale skutkuje najszybszą realokacją zasobów w kierunku najbardziej cenionych celów rynkowych. (W celu zapoznania się z tym tematem zobacz „Czy świadczenia z zabezpieczenia społecznego są formą socjalizmu?”)
Porównaj rachunki inwestycyjne Nazwa dostawcy Opis Ujawnienie reklamodawcy × Oferty przedstawione w tej tabeli pochodzą od partnerstw, od których Investopedia otrzymuje wynagrodzenie.